İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 20. Hukuk Dairesi’nin 2023/52 E. 2023/1113 K. ve 06/07/2023 T. künyeli güncel kararından bir bölüm aşağıdaki gibidir:
"...her iki ortağın eşit oranda paya sahip olduğu bu tip şirketlerde karar alınabilmesinin ancak uzlaşma ile mümkün olduğu, uzlaşma olmadıkça bir süre sonra şirket bünyesinde "dead-lock" (kilitlenme) kaçınılmaz hale geleceği, nitekim davalı şirkette de bu durumun yaşandığı, 2018 yılından itibaren genel kurul toplantıları yapılmasına rağmen kilitlenme sebebi ile karar alınamadığı, mahkemece de organ eksikliğinin giderilmesi için 3 aylık süre verilmesine rağmen eksikliğin giderilemediği, bu hususun aynı zamanda haklı sebep sayılacağı, bunun yanı sıra kaldı ki davacı ve davalı beyanlarından da anlaşılacağı üzere taraflar arasında savcılık soruşturmalarının ve muhtelif davaların bulunduğu, bu tür ciddi uyuşmazlıkların da haklı sebep sayılması gerektiği anlaşılmıştır..."
Anonim şirketlerde ortaklık içi menfaat çatışmalarının şirket organlarını işlevsiz bırakarak kilitlemesi, diğer deyişle şirketi karar alamaz hale getirmesi, işletme yönetimi disiplininde oldukça sık karşılaştığımız durumlardan biridir. Buna rağmen, konuyla ilgili yol gösteren, rehberlik eden yüksek mahkeme kararlarına ve mevzuat düzenlemelerine rastlamak güçtür. Dolayısıyla mahkeme kararları dışındaki alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin kilitlenmenin çözümü için daha işlevsel olacağı benimsenmektedir. Bu yazıda alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemlerinin organlardaki kilitlenmenin çözümü için nasıl fayda sağlayacağını ele alacağız.
1) Ticari hayattaki hızlılık ihtiyacının karşılanması alternatif uyuşmazlık yöntemleri ile mümkündür.
Müzakere, arabuluculuk, tahkim veya Med - Arb olarak belirleyebileceğimiz alternatif uyuşmazlık yöntemlerinde öncelik, tarafların ihtiyacı doğrultusunda ve ticaret hayatının dinamiklerine uygun şekilde karar almaktır. Hızlı yürütülen yapısı nedeniyle bu yöntemler ortaklık organlarındaki kilitlenme durumunun çözümü için uygundur. Öyle ki kilitlenme durumundaki bir anonim ortaklığın hem ortaklık bünyesinde hem de menfaat gruplarında yol açacağı zararlar telafisi güç boyutlara ulaşabilir. Dolayısıyla kilitlenme süresinin mümkün olduğunca kısa sürmesi ve organizasyonun devamı hedeflenmelidir. Taraflar seçecekleri yöntemle uyuşmazlığın ne kadar sürede çözülebileceğine karar verebilirler. Örneğin, ISTAC Seri Tahkim Kuralları’nın 7. maddesine göre, hakem, dosyanın kendisine havale edilmesinden itibaren üç ay içinde uyuşmazlığın esası hakkında karar vermek durumundadır. Öngörülebilir bir süreç halihazırda gergin olan çatışma ortamının yumuşamasını ve tarafların daha sakin şekilde müzakere etmesine yardımcı olur. Öte yandan arabuluculuk, tahkimin tersine, karar yetkisini tamamen taraflara bırakması ve beklenmedik sonuçlarla karşılaşma riski ortadan kaldırması bakımından sosyal ve ticari ilişkilerin devamı bakımından öncelikli tercih sebebi olabilir.
2) Ortaklık içinde ortaya çıkan sorunlar birbirine benzemez; dolayısıyla özgün ve yaratıcı çözümler gerektirir.
Şüpheye yer olmayacak şekilde şunu söylemek mümkündür; kilitlenmeye sebep olan uyuşmazlıkların temelinde çoğu kez taraflar arasında oluşmuş kişisel bir anlaşmazlığın (çok yoğun çıkar çatışmalarının) yattığını gözlemleriz. Bu anlaşmazlık üzerine tarafların konuşup anlaşması genellikle mümkündür, diğer deyişle anlaşmazlığın çözümü için bir mahkeme kararı gerekmez. Ancak taraflar zor konuşmalar yapmaktan kaçınırlar veya bilinçsiz şekilde rekabetçi müzakere etme yöntemini tercih ederler. Bu sebeple sorun zaman içerisinde katılaşır; ve nihayetinde kilitlenmeye sebep olur. Alternatif uyuşmazlık çözümlerinin en faydalı yönü, her uyuşmazlığa o uyuşmazlığa özgü benzersiz noktaları dikkate alarak yaklaşmasıdır. Mevzuata veya üst mahkeme kararlarına uygun şekilde verilmesi zorunlu olan ve bu sebeple özgünlük, yaratıcılık içermesi mümkün olmayan mahkeme kararlarına nazaran alternatif uyuşmazlık yöntemleri yardımıyla alınan kararlar ortaklığın devamı için daha fazla seçenek sunar. Örneğin, müzakere ve sorun çözme becerileri üzerinde eğitimli bir arabulucunun uyuşmazlığa farklı açılardan ve işletme, psikoloji, sosyoloji gibi farklı disiplinlerle yaklaşması elbette kilitlenmeye sebep olan kişisel uyuşmazlıkların çözülmesi için yadsınamaz bir katkı sağlayacaktır.
3) Ticari sırlar süreç içerisinde korunur.
Mahkeme süreci “hak” temellidir; taraflar kendilerinin haklı olduğunu ispatlamak için her türlü delile başvurur ve bunu mahkemeye sunar. Bu süreçte anonim ortaklığa illişkin ticari sırların ifşa olması, mahkeme salonunda tartışılması kaçınılmaz olacaktır. Her ne kadar Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki düzenleme aracılığıyla ticari sır tespiti yapmak ve bunların aleniyet kazanmasını önlemek mümkün görünüyor ise de uygulamada mahkemelerin bu tespiti yapmakta güçlük yaşadıkları ve dolayısıyla hükmün genelde uygulanmadığı gözlenmektedir. Öte yandan alternatif uyuşmazlık yöntemleri “menfaat” temellidir; tarafların arasındaki husumet yerine ortaklığın en yüksek menfaatine ulaşması amaçlanır. Bu sebeple alternatif uyuşmazlık yöntemleri hem Türkiye’de hem de Anglo-Sakson hukuk sistemlerinde sürecin taraflar için daha güvenli olması nedeniyle sıklıkla tercih edilmektedir.
Ülkemizde kurumsal yönetim disiplininin oluşması ve müzakere becerilerinin gelişmesi için yapılacak çok çalışma vardır; bu sürede uzlaşı ve barış bilincine sahip tarafların yaptığı yayınlar, düzenlenen seminerler ve uygulama çalışmaları tüm paydaşlara ışık tutmaktadır. Alandaki katkılar devam ederken, öte yandan, şirket yönetimi ile ilgili karar alma yetkisi yönetim kurulunda olsa dahi çoğu şirkette pay sahiplerinin de bu süreçlere dolaylı şekilde dahil olması, şirket paylarının eşit şekilde paylaşıldığı durumlarda taraflar veya pay sahibi grupları arasında fikir ayrılıkları yaşanması ve aile şirketlerindeki kuşak çatışmaları veya yönetimde hak sahibi olan eşler, kardeşler arasındaki yönetim yaklaşımlarının bambaşka olması nedeniyle, hayatın her yönünde olduğu gibi, çatışmadan kaçmak mümkün değildir. Ortaklıklardaki çatışmaları tüm taraflar için en kârlı şekilde yürütmek alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile mümkündür. Elbette bu süreçte kullanılacak taktikler, arabuluculuk sürecinde tercih edilecek en uygun yöntemin seçimi ile tarafların sürece inanmasını sağlamak ve sabırla müzakereye yönlendirmek konusunda kolaylaştırıcı uzmana çok iş düşmektedir.
Anonim ortaklık organlarının işlevsizliğini önlemek ve ortadan kaldırmak için kullanılabilecek başka yöntem ve müzakere tekniklerini diğer yazılarda ele alacağız.
Comments