T.C. Anayasası'nın "Ailenin korunması ve çocuk hakları" başlıklı 41. maddesi şöyle der:
(1) Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır.
(2) Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar.
(3) Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir.
(4) Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.
Buradan sebeple, T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, "Aile Eğitim Programı" başlığı altında bir içerik hazırlamıştır. Bu içerikte sağlıklı ve mutlu ailelerin oluşması, aile yaşam kalitelerinin artması, ailelerin sahip oldukları her türlü kaynağı etkili şekilde yönetmeleri ve karşılaşabilecekleri çeşitli risklere yönelik önlemler almalarına katkıda bulunmayı amaçlayan toplam 5 alanda 28 modül yer alır. Bu alanlardan biri "Evlilik Öncesi Eğitim Programı" olup modüller şu alt başlıklardan oluşur: Evlilikte İletişim ve Yaşam Becerileri, Evlilik ve Sağlık, Aile Hukuku Rehberi, Evlilik Öncesi Eğitim El Rehberi. Programın resmi internet sitesinde ilgili rehberler de yer almaktadır.
Anadolu Ajansı'nın 01 Eylül 2023 tarihli haberine göre 2023 yılının ilk 8 ayında 300 bin kişiye eğitim verilirken programın başladığı 2012'den bugüne kadar 3,7 milyon kişi eğitimlerden yararlanmıştır.
Bakanlığın bu çalışmasını dikkate alarak 2022 yılı T.C. Adalet Bakanlığı Adalet İstatistikleri'ni ("2022 Adli İstatistikleri") incelediğimizde ise hukuk mahkemelerinde açılan ilk on dava türünün ikinci sırasında hâlen boşanma davalarının yer aldığını görüyoruz. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre, 2022'de boşanan çiftlerin sayısı 180 bin 954 olurken bunların %32,7'si evliliğin ilk 5 yılında gerçekleşmiş ve toplam 180 bin 952 çocuk velayetle ebeveynlerden birine verilmiştir. Anneler, %75,7 oran ile, 2022 yılında çoğunlukla velayetin verildiği taraf olmuştur.
Öte yandan 2022 Adli İstatistikleri'nin hazırlandığı tarihte Türkiye'deki boşanma talepli derdest (devam eden) dosya sayısı, geçmiş yıllardan devredenler de dahil olmak üzere, 429.849 adet olarak raporlanmıştır. Aile mahkemelerindeki derdest dosya sayısı ise 587.722'dir. Aynı raporda süre ile ilgili verilere de yer verilmiştir. Buna göre hukuk mahkemelerindeki bir dosyanın ortalama görülme süresi 246 gün olarak belirtilirken, bu süre istinaf başvurularını yaptığımız Bölge Adliye Hukuk Mahkemeleri için 311 gün, temyiz başvurularını yaptığımız Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Hukuk daireleri için 174 gün olarak raporlanmıştır.
Müşterek çocuk/çocukların söz konusu olduğu bir boşanma davasında, dava sürerken verilen geçici velayet kararı sonucu çocuğun ebeveynlerinden biri ile uzaklaşma süreci başlamış olacaktır. Bu süreç, yukarıdaki veriler değerlendirildiğinde, en iyi ihtimalle 8 ay sürecektir; artık çocuk da ebeveynlerinin taraf olduğu uyuşmazlığın içindedir. Dava sonuçlandığında velayeti alan taraf bu uyuşmazlığın görünürdeki kazananı olacak, ancak ilgili süreçte diğer ebeveyne yabancılaşması kuvvetle muhtemel olan çocuğun, diğer deyişle istemsiz şekilde davanın bir süjesi haline gelen küçüğün sosyal problemler yaşama riskiyle de karşı karşıya kalacaktır.
Bu ve benzer sebeplerle, velayet hususunda anlaşma sağlanamayan durumlarda, ebeveynlerin belirli eğitim gerekliliklerini yerine getirmelerinin hem çocuk, hem tarafların anne-babalık ilişkisinin korunması; hem de ortak ebeveynlik kavramının öğrenilmesi/pekiştirilmesi için önem taşıdığı kanaatindeyiz. Aile hukuku konusunda çalışan uzman bir arabulucu önünde müzakere edemeyen taraflar için bu eğitimin, en geç, mahkemenin geçici velayet kararından önce tamamlanması gerektiği yasalaşabilir ve dava şartı arabuluculuk sürecine benzer şekilde, mahkeme, her iki ebeveynin de eğitimi tamamlayıp buna ilişkin belgeyi mahkemeye sunmasına kadar dosyanın esasına girmeyebilir.
Aile arabuluculuğundaki amaç, genel kanının aksine tarafların boşanma yönündeki iradelerini değiştirmek değil; boşanırken tarafların, ve en önemlisi varsa müşterek çocuğun/çocukların en yüksek menfaatini sağlamak için uygulanabilir seçenekleri müzakere etmek; karı-kocalık ilişkisini sonlandırırken anne-babalık ilişkisini sağlıklı şekilde sürdürecek koşullar üzerinde kalben de anlaşılmasını sağlamaktır. Bu müzakereleri boşanma davasını açmadan önce tamamlayarak velayet, ortak ebeveynlik, manevi/maddi destek sorunları, boşanmanın sonuçları, arabuluculuk ve dava olmak üzere boşanma ile ilgili hukuki usul seçenekleri, boşanma süreci ve boşanma sonrası kaynak yönetimi ile ilgili detaylı bir anlaşmada mutabık kalmak hedeflenir.
Bu yöntemle başta çocuklar, akabinde ömür boyu anne-baba olarak ilişkilerini yürütecek kadın ve erkek bakımından yapıcı ve barışçıl sonuçlara aracı olmak; aile büyükleri de dahil olmak üzere tüm tarafların bu yeni döneme nispeten daha kolay uyumlanmasını sağlamak ve ilişkilere olumlu katkıda bulunmak mümkün hale gelmektedir.
Comments